شکی نیست که تولید، کشور را به توسعه می رساند. و شکی نیست که رونق تولید می تواند شاه کلید برون رفت از چالش های اقتصادی باشد. با توجه به داشتن منابع عظیم انرژی و ثروت ملی در کنار توان بزرگ انسانی، کشور بسیار مستعد تولید فناورانه نیز هست که رونق تولید و از نوع فناورانه آن قطعاً توسعه ای پایدار و در شأن ایران را در پی خواهد داشت.
تولید محتضر ما با نام گذاری و همایش رونق نمی یابد. اهمیت رونق تولید بر همگان روشن است. ولی نقشه راه رسیدن به آن مبهم و اامات آن مورد تردید تصمیم سازان است. تناقض وجود دارد بین شرح مسأله و روشمندی حل آن.
در بیشتر اقتصادهای پایدار و نزدیک به مطلوب ما، سهم بزرگ تولید، بر عهده شرکت ها و بنگاه های کوچک و متوسط بوده، حمایت از تولید و رونق آن به معنای حمایت از همه صنایع از جمله این سازمان های کوچک و متوسط است.
ارز چند نرخی و عملکرد ناموزون گمرک از مسائل مهم در تقابل با رونق تولید هستند. تولیدکنندگان نیازمند مواد اولیه و قطعات استاندارد خارجی هستند. از یک طرف همه تولیدکنندگان امکان دریافت ارز دولتی ندارند و بسیاری از آن ها در گمرک مشکلات فراوان دارند. در عمل شرایط برابری بین تولید کننده های مختلف و بین تولید کنندگان و وارد کنندگان وجود ندارد. تولید کنندگان، بخصوص اگر محصولشان فناورانه باشد، اگر بخواهند مواد اولیه و قطعات استانداردشان را از بازار داخلی تهیه کنند (با فرض وجود)، با بالاترین نرخ ارز باید تهیه کنند.
از طرفی دریافت ارز دولتی دارای شرایطی است که برای بیشتر تولید کنندگان قابل انجام نیست. چه ازنظر زمانی چه مقررات چه حجمی که نیاز دارند، یعنی اختلاف هزینه زیادی بین محصول تولید کننده ای که موفق شده است ارز دولتی برای مواد اولیه اش دریافت کند با تولید کننده ای که موفق نشده است به وجود می‌آید. در بسیاری از صنایع عملاً امکان رقابت نیست و تولید کننده هایی که دسترسی به ارز دولتی ندارند متوقف می شوند که کاملاً در تقابل با رونق تولید است.
در رقابت بین تولید کنندگان و وارد کنندگان این اختلاف شدیدتر است. تصور کنید تولید کننده ای یک محصول پیشرفته مانند یک دستگاه پزشکی یا یک روبات صنعتی، با ظرفیت مثلاً ده دستگاه در سال، تولید می نماید. هر دستگاه نیاز به ده ها قطعه استاندارد وارداتی دارد که به اجبار باید با ارز آزاد تهیه گردد (سایر مشکلات را هنوز دخیل نمی داریم). در همین حال وارد کنندگان، آن هایی که موفق شده اند ارز دولتی دریافت کنند، محصول نهایی را با شرایط ناعادلانه وارد می کنند و تولید کاملاً از بین می رود. تفاوت انواع نرخ ارز به قدری زیاد است که هیچ مقدار ارزش افزوده یا مزیت رقابتی نمی تواند بر این اختلاف غالب باشد. فقط با ارز تک نرخی این مسأله حل خواهد شد.
گمرک نیز مقوله دیگری است. تولیدکنندگان (به ویژه آن هایی که تکثر زیادی در مواد اولیه و قطعات استاندارد دارند) برای هر محصول خود باید مواد و قطعات زیادی تأمین کنند که هر کدام شامل هزینه های گمرکی شده است و بهای تمام شده محصول را بالابرده است. حال وارد کننده محصول نهایی یک بار هزینه گمرکی می پردازد و اختلاف زیادی در هزینه ها با تولیدکننده دارد. درست است که برخی قوانین مصوب در این راستا وجود دارند ولی در عمل این قوانین نتیجه بخش نیستند. تولید به واردات می‌بازد. راه‌حل، یکسان سازی تعرفه های گمرکی برای همه کالاها یا حذف گمرک است.
رونق تولید نیازمند سرمایه گذاری امن داخلی و خارجی است. سرمایه گذاران علاقه ای به سرمایه گذاری در وضعیت موجود ندارد. ریسک سرمایه بالاست و به جای شعار باید ریسک سرمایه گذاری را کم کرد. برای سرمایه گذاری خارجی، که نقش بزرگ تری در رونق تولید می تواند داشته باشد، کار بیشتری لازم است. برای جذب سرمایه گذاری خارجی باید تضمین داد و امنیت القا کرد. رونق تولید بدون تضمین امنیت سرمایه ها به سخن دانی نیست.
بانک های ما دشمنان تولیدند. بهره های بالا، ترجیح دادن دلالان به تولید کنندگان، عدم وجود کارت اعتباری، عدم گردش پول بانک ها در تولید و شراکت بانک ها در دلالی ها و کارهای کاذب و چاپ پول بدون پشتوانه، هم زمان با کنترل اقتصاد به صورت دستوری، کمر تولید را شکسته و ارزش پول ملی را تبدیل به ارزن کرده است و جیب آقازادگان را آبستن. تولید نیازمند بانک تولید محور است. نیازمند بانک متصل به شبکه بانکی جهانی، به هر قیمتی، هست.
رونق بدون ارتباط مؤثر با جهان ممکن نیست. کشوری هست که در ارتباطات جهانی مشمول تحریم های گسترده و دست انداز باشد و هم زمان تولیدش رونق داشته باشد؟ تولید برای دریافت فناوری، همکاری با صاحبان فناوری، مواد اولیه، شرکت در نمایشگاه ها، عقد قراردادهای بین المللی، دریافت نمایندگی ها و … نیازمند ارتباط با دنیا است. برای رونق تولید ارتباط با جهان بسیار با اهمیت میباشد و باید ت ها به نحوی پیش بروند که با حفظ منافع ملی، ارتباطات نیز مؤثر باشند.
کار آفرینی تولید محور رونق را افزون می‌کند. امید، بزرگ ترین محرک تولید کنندگان و کار آفرینان است. نشاط یکی از مهم‌ترین انگیزه های تولید است. انتظار کار آفرینی هوشمند و مؤثر برای رونق تولید در شرایط بیشتر بیم تا امید انتظاری غیر واقعی است.
کار آفرینان شاهد اختلاس ها، چالش های ناکار آمدی مدیریت ها و شعارها هستند، چرا باید امیدوار به رونق تولید باشند؟ چگونه باید انگیزه برای تولید داشته باشند؟ هنگامی که کسر بزرگی از قشر فرهیخته، مولد و کارآفرین به مهاجرت تمایل پیدا می کنند چگونه باید از رونق تولید برایشان گفت؟ نخبگان و کار آفرینان معمولاً وارد بحث نمی شوند، وقتی سرخورده می‌شوند، یا گوشه نشین می شوند و از رونق زایی فاصله می‌گیرند، یا مهاجرت می‌کنند. کار از مهاجرت نخبگان گذشته و به مهاجرت کار آفرینان رسیده ایم. بدون امید و نشاط و آرامش رونقی نخواهد بود. مثال نقضی سراغ دارید؟
تولید کنندگان رغبتی به رقابت با ویژه خواران ندارند. از تقابل با نورچشمی ها یا متقلبان استقبال نمی کنند. درحالی که تولید کنندگان با زحمت فراوان، با کسورات قانونی ناعادلانه محصولی تولید می‌کنند، آقازادگان یا متقلبان با استفاده از ضعف در اجرای قانون، بدون گمرک و با ارز دولتی و بدون پرداخت کسورات قانونی، محصولات را وارد می نمایند، هیچ، در فروش هم از روابط استفاده کرده، بهتر می فروشند. یک راهکار می تواند حذف مالیات بر ارزش افزوده برای تولید کنندگان و موارد تشویقی مانند آن برای کاهش اثر رقابت با نا اهلان باشد.
رونق در یک سیکل بسته بسیار محدود است. در سایه تراز تجاری مثبت از طریق صادرات می توان رونق زیادی به تولید بخشید. برای صادرات باید هر کاری انجام شود و ارزش برند ساخت ایران را اعتبار بخشید و زیر ساختار صادرات بنیان گذاشت.
موارد بیشتری می توان شمرد، ولی کفایت به همین مقدار باید برای تذکر کافی باشد. نگارنده تولید کننده است و رسالتی جز رونق تولید نشناخته است. منتهی بیم قطع به یقین نگارنده از این است که این رسالت مهم، در شعار زدگی نتیجه مع گیرد.
رونق تولید نه با همایش درست می شود، نه با مجیزگویی، نه چاپ اطلاعیه و…، بلکه باید مواردی که مطرح شد و مواردی که مطرح نشد را به‌صورت بنیادین ساخت.
رونق تولید با شعار ممکن نیست!
------------------------------------------------
قلم دکتر آرتور هوسپیان
درباره این سایت